Rodzaje lokat bankowych – przegląd najważniejszych ofert

Mając na myśli lokaty bankowe zapewne Twoim pierwszym skojarzeniem są tradycyjne lokaty terminowe o stałym oprocentowaniu – te bowiem są najpopularniejszymi produktami oszczędnościowymi. Poza nimi istnieją jednak inne rodzaje lokat bankowych, które lepiej dopasujesz do swoich potrzeb, jeśli jesteś bardziej wymagającym klientem lub po prostu chcesz sprawdzić inne formy oszczędzania. W tym artykule przybliżymy inne typy depozytów, które różnią się między sobą m.in. czasem trwania, rodzajem oprocentowania czy poziomem ryzyka.

To najpopularniejsze i najczęściej proponowane przez instytucje rodzaje lokat bankowych. Zawiera się je na dany okres, wpłacając na depozyt określoną przez bank sumę pieniędzy. Po zakończeniu wspomnianego okresu, instytucja wypłaca nam cały wkład własny oraz naliczone w tym czasie odsetki. Lokaty terminowe wiążą się z tym, że klient nie może w przedziale, na który obowiązuje umowa, ani dopłacić nowych środków do istniejącej lokaty, ani jej zerwać bez konsekwencji – zazwyczaj jest to po prostu utrata odsetek.

Tego typu depozyty można podzielić na lokaty krótkoterminowe i długoterminowe. Przyjmuje się, że lokaty długoterminowe trwają 12 miesięcy lub dłużej, z kolei krótkoterminowe – krócej niż rok. Najpopularniejsze typy depozytów na krótki termin to lokaty na miesiąc, trzy miesiące lub sześć miesięcy, choć oczywiście można spotkać inne, mniej typowe okresy. Obserwując rynek lokat bankowych można dojść do wniosku, że najlepiej oprocentowanymi depozytami są lokaty krótkoterminowe. Często są to jednak promocje ograniczone czasowo, które można założyć tylko raz, bez możliwości odnowienia albo np. dotyczą nowych klientów, którzy wcześniej nie podpisywali z bankiem żadnej umowy. Nie da się jednak ukryć, że takie oferty, obwarowane dodatkowymi warunkami, proponują oprocentowanie często o wiele korzystniejsze niż te bez obostrzeń.

Po drugiej stronie oszczędnościowej barykady znajdują się lokaty długoterminowe. Są to najlepsze propozycje dla klientów, których interesuje najwyższy zysk, ale nie chcą spełniać dodatkowych warunków. Wciąż nie są to stawki tak konkurencyjne, jak oferty promocyjne, jednak na pewno docenią je osoby, które nie chcą mieć kolejnych zobowiązań w banku. Zanim zdecydujesz się na taki depozyt, musisz być gotowy na zamrożenie środków na kilkanaście albo i kilkadziesiąt miesięcy. Tak długie rozstanie z oszczędnościami to poważny krok, jednak banki potrafią go sowicie wynagrodzić. 

To tradycyjne i najbezpieczniejsze tego typu produkty oszczędnościowe. Nie wiążą się z żadnym ryzykiem (chyba, że zdecydujesz się je zerwać przed końcem trwania umowy), a zysk, jaki dają lokaty ze stałym oprocentowaniem, można łatwo policzyć jeszcze przed zdecydowaniem się na jej otwarcie. Jak bowiem sama nazwa wskazuje, procent na takim depozycie nie zmienia się w ciągu całego czasu trwania. Nie dotyczą ich wahania wskaźników gospodarczych, dlatego nie musisz się obawiać, że wydarzy się coś, co zmieni oprocentowanie Twojej lokaty. Lokaty ze stałym oprocentowaniem to jednak termin dość ogólny. Zazwyczaj, kiedy o nich mowa, ma się na myśli tradycyjne depozyty terminowe. Są jednak inne rodzaje lokat, które charakteryzują się tego typu oprocentowaniem. Poniżej omawiamy najważniejsze z nich.

krótkoterminowe. Często są to jednak promocje ograniczone czasowo, które można założyć tylko raz, bez możliwości odnowienia albo np. dotyczą nowych klientów, którzy wcześniej nie podpisywali z bankiem żadnej umowy. Nie da się jednak ukryć, że takie oferty, obwarowane dodatkowymi warunkami, proponują oprocentowanie często o wiele korzystniejsze niż te bez obostrzeń.

Po drugiej stronie oszczędnościowej barykady znajdują się lokaty długoterminowe. Są to najlepsze propozycje dla klientów, których interesuje najwyższy zysk, ale nie chcą spełniać dodatkowych warunków. Wciąż nie są to stawki tak konkurencyjne, jak oferty promocyjne, jednak na pewno docenią je osoby, które nie chcą mieć kolejnych zobowiązań w banku. Zanim zdecydujesz się na taki depozyt, musisz być gotowy na zamrożenie środków na kilkanaście albo i kilkadziesiąt miesięcy. Tak długie rozstanie z oszczędnościami to poważny krok, jednak banki potrafią go sowicie wynagrodzić. 

To tradycyjne i najbezpieczniejsze tego typu produkty oszczędnościowe. Nie wiążą się z żadnym ryzykiem (chyba, że zdecydujesz się je zerwać przed końcem trwania umowy), a zysk, jaki dają lokaty ze stałym oprocentowaniem, można łatwo policzyć jeszcze przed zdecydowaniem się na jej otwarcie. Jak bowiem sama nazwa wskazuje, procent na takim depozycie nie zmienia się w ciągu całego czasu trwania. Nie dotyczą ich wahania wskaźników gospodarczych, dlatego nie musisz się obawiać, że wydarzy się coś, co zmieni oprocentowanie Twojej lokaty. Lokaty ze stałym oprocentowaniem to jednak termin dość ogólny. Zazwyczaj, kiedy o nich mowa, ma się na myśli tradycyjne depozyty terminowe. Są jednak inne rodzaje lokat, które charakteryzują się tego typu oprocentowaniem. Poniżej omawiamy najważniejsze z nich.

Lokaty rentierskie to depozyty, które z reguły charakteryzują się wysoką wymaganą kwotą wpłaty. Może ona wynosić od kilkudziesięciu do kilkuset tysięcy złotych, a często są one liczone nawet w milionach. Są to więc produkty skierowane do zamożnego klienta, który chce w bezpieczny sposób pomnożyć swoje oszczędności. Lokaty rentierski zawiera się zazwyczaj na długi okres – ponad rok. Bank za powierzenie mu tak dużych pieniędzy na tak długi okres odwdzięcza się stosunkowo dobrym na tle innych lokat terminowych oprocentowaniem. Dodatkową „nagrodą” dla posiadaczy lokat rentierskich jest możliwość korzystania z odsetek jeszcze przed końcem umowy z bankiem. Te są przelewane co jakiś czas (ustalony w umowie) na konto wskazane przez klienta.

Jeśli chcesz zainwestować duże środki, pamiętaj o dywersyfikacji ryzyka. Lepszym rozwiązaniem, zamiast umieszczania całej, wynoszącej kilkaset tysięcy złotych kwoty na jednej lokacie rentierskiej, będzie otworzenie kilku depozytów w różnych bankach. W ten sposób ustrzeżesz się przed dużymi stratami, które mogą Cię dotknąć w przypadku ogłoszenia przez instytucję upadłości. Gwarancja BFG, która obejmuje wszystkie banki w Polsce, zapewnia zwrot środków jedynie do kwoty o równowartości 100 tys. euro. Jeżeli więc masz do zainwestowania wyższą sumę i złożysz ją na jednej lokacie, w tym mało prawdopodobnym scenariuszu musiałbyś liczyć się ze stratami.

To depozyt bardzo krótkoterminowy. Lokaty jednodniowe, jak podpowiada ich nazwa, są bowiem produktami oszczędnościowymi, które zakłada się na jeden dzień. Zazwyczaj można jednak je odnowić, zakładając kolejny depozyt. Kiedyś był to bardzo popularny sposób na pominięcie podatku od dochodów kapitałowych w Polsce (tzw. podatku Belki), którym objęte są również zyski z lokat. Zakładając lokaty jednodniowe istniała bowiem szansa na zysk nieobłożony tym podatkiem. Wykorzystywano do tego lukę prawną, która mówiła, że jeśli końcówka zarówno podstawy opodatkowania, jak i samego podatku wynosiła mniej niż 50 groszy, to kwotę zaokrąglało się do zera, w przeciwnym wypadku – do pełnej złotówki. Dlatego właśnie lokaty jednodniowe były swego czasu dość chodliwym produktem, jednak po 2012 roku, kiedy to nastąpiła nowelizacja przepisów i kwoty zaczęto zaokrąglać do pełnych groszy, nie są już tak rozchwytywane. Oferuje je jednak w swojej ofercie kilka banków. Depozyt zakłada się na jeden dzień, po którym na konto wskazane przez klienta trafiał wkład własny wraz z odsetkami. Jeśli więc chcesz założyć taki krótkoterminowy depozyt, musisz liczyć się z koniecznością posiadania ROR-u w danym banku.

Lokaty nocne to taki odpowiednik depozytów jednodniowych, ale skierowany do przedsiębiorców. Działa w ten sposób, że nadprogramowe fundusze z konta firmowego automatycznie trafiają na depozyt w godzinach popołudniowych, już po czasie pracy większości przedsiębiorstw. W nocy środki procentują, by rano następnego dnia trafić z powrotem na konto osoby prowadzącej działalność gospodarczą wraz z odsetkami. Jest to dobre rozwiązanie dla przedsiębiorców, bowiem w ciągu dnia mogą oni swobodnie dysponować dostępnymi funduszami, nie musząc zamrażać ich na depozycie. Jest jednak i druga strona medalu – lokaty nocne wymagają dość wysokiego wkładu własnego i nie oferują zbyt wysokiego, na tle innych ofert, oprocentowania. Ma na to wpływ fakt, że w godzinach nocnych bank nie ma możliwości dysponowania umieszczonymi na lokacie pieniędzmi.

Wspomnieliśmy wcześniej, że rezygnacja z usług banku i wcześniejsze zerwanie depozytu skutkuje utratą odsetek. Dzieje się tak w przypadku większości oferowanych przez banki lokat. Jednak nie wszystkich! Niektóre instytucje proponują bowiem klientom lokaty z możliwością zerwania. Deponent może złożyć do banku dyspozycję wycofania zgromadzonych na depozycie środków, jednak nie wiąże się ona z utratą odsetek. To wygodne rozwiązanie – nigdy bowiem nie można być przygotowanym na pewne sytuacje, które wymagają wykorzystania oszczędności. Lokaty z możliwością zerwania to produkty nieniosące za sobą żadnych konsekwencji. W większości są to jednak ograniczone czasowo promocje i z reguły można założyć je tylko raz. A ponieważ wiążą się z pewną stratą dla banku, to niewiele instytucji decyduje się na wprowadzenie takich lokat do swojej oferty.

To propozycja dla klientów, którzy zgromadzili oszczędności w walucie innej niż złoty. Najczęściej występujące wśród ofert polskich banków lokaty walutowe to depozyty w dolarach amerykańskich, funtach brytyjskich, euro i frankach szwajcarskich. Na wysokość oprocentowania tych produktów wpływ mają stopy procentowe banków centralnych, ale obowiązujących w krajach, z których wywodzi się dana waluta, a więc trzeba przy ich wyborze mieć na uwadze ten wskaźnik dla Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, strefy euro czy Szwajcarii.

Jednak stopy procentowe to nie jedyny czynnik, na jaki powinieneś zwrócić uwagę, wybierając lokaty walutowe. Ostateczny zysk z nich jest uwarunkowany również wahaniami kursów poszczególnych walut, dlatego, mimo że są one depozytami o stałym oprocentowaniu, ciężko określić dokładną wysokość kwoty odsetek przed jej założeniem. Ogólnie rzecz ujmując, na korzyść deponentów, którzy zdecydowali się na lokaty walutowe, działa osłabienie złotego. Jeśli jednak rodzima waluta znacznie umocni się względem tej drugiej, klient może ostatecznie stracić na lokacie.

Z obserwacji rynku depozytów wynika, że największe oprocentowanie oferują lokaty walutowe w dolarach amerykańskich. Są to jednak wciąż dość niskie stawki w porównaniu do produktów oszczędnościowych w złotówkach.

Omówiliśmy już najpopularniejsze rodzaje lokat bankowych o stałym oprocentowaniu, czas więc na produkty, które są oprocentowane zmiennie. Tradycyjne lokaty ze zmiennym oprocentowaniem śledzą zachowania stóp procentowych Narodowego Banku Polskiego – a konkretniej stopy referencyjnej. Według niej ustalana jest wysokość jednodniowych lokat, jakie banki komercyjne mogą założyć w banku centralnym, z których zyski przeznaczają na opłacanie działalności. Kiedy ta jest niska, nie ma co liczyć na wysokie oprocentowanie lokat bankowych dostępnych dla klientów, bowiem bank ostatecznie w takim scenariuszu traci. Stopy procentowe NBP mają wpływ zarówno na lokaty ze zmiennym oprocentowaniem, jak i na te ze stałym. Jednak gdyby RPP na jednym z posiedzeń zmieniła decyzję co do wysokości stóp, to procent na tym pierwszym typie depozytów by ją odzwierciedlał. Innymi słowy – gdyby Rada podniosła stopę referencyjną, w ślad za nią poszłoby oprocentowanie lokaty. W przypadku podwyżki stóp deponenci, którzy gromadzą środki na lokacie ze zmiennym procentem, automatycznie zyskują, podczas gdy właściciele lokat o stałym oprocentowani są zmuszeni do trzymania środków na depozycie o rekordowo niskim oprocentowaniu.

Ponieważ od wielu lat Rada Polityki Pieniężnej niechętnie decyduje się na zmianę stóp, to jesteśmy obecnie skazani na wyjątkowo niewielkie oprocentowanie. Z tego także powodu wiele banków oferujących lokaty ze zmiennym oprocentowaniem, zamiast opierać się o stopę referencyjną, wybiera inne wskaźniki. Wśród nich najpopularniejszy jest WIBOR, czyli uśrednione oprocentowanie kredytów, jakich banki komercyjne wzajemnie sobie udzielają. Może być to jednak także WIBID – średni procent lokat międzybankowych. Inne czynniki to np. inflacja czy stopa rezerwy obowiązkowej banku. Wskaźnik, który odpowiada za zmienność takiej lokaty, jest ściśle określony w regulaminach poszczególnych usług.

Innym typem lokat o zmiennym oprocentowaniu są lokaty progresywne. Ich stawki nie są jednak zależne od ruchu wskaźników makroekonomicznych. Zasada jest taka, że oprocentowanie stopniowo rośnie i jest znane klientowi od samego początku. Cały okres lokaty jest podzielony – np. na miesiące lub kwartały. Im dalszy okres, tym oprocentowanie na lokatach progresywnych wyższe. Po każdym takim okresie klient ma możliwość wypłacenia odsetek, a więc nie musi czekać do końca trwania czasu depozytu ani zrywać umowy i obawiać się utraty zgromadzonego zysku.

Lokaty progresywne często kuszą klientów, zwodzonych obietnicą nawet kilkunastoprocentowego zysku. Owszem, jest on osiągalny – ale tylko w ostatnim okresie lokaty. Pierwsze etapy są jednak oprocentowane bardzo nisko i w przypadku niektórych ofert nie jest to nawet 1 proc.! Oczywiście nie oznacza to, że lokaty progresywne to samo zło. Mogą stanowić ciekawą alternatywę dla tradycyjnych lokat długoterminowych o stałym oprocentowaniu. Zanim jednak się na taką zdecydujesz, musisz pamiętać, żeby brać pod uwagę średnią arytmetyczną wartości oprocentowania ze wszystkich okresów – wówczas otrzymasz informację co do ostatecznego zysku.

Ta obco brzmiąca nazwa kryje w sobie ciekawy produkt oszczędnościowy. Lokaty call to rodzaj depozytu bezterminowego. Zakłada się je na minimum dwa dni, obowiązuje na nich oprocentowanie zmienne i to klient decyduje, kiedy ją zakończyć. I to właśnie wtedy następuje kapitalizacja odsetek – w momencie złożenia przez deponenta dyspozycji zamknięcia lokaty call. W związku z tym jest to bezpieczny produkt, z którego można zrezygnować w każdej chwili bez obaw o utratę środków. Jako minus takich depozytów można potraktować fakt, że aby je założyć, niezbędny jest ROR w tym samym banku. To bowiem na niego automatycznie przelewane są środki po rezygnacji z lokaty call. Ten specyficzny produkt nie jest jednak zbyt popularny w ofertach banków i nie oferuje zbyt wysokiego zysku, daje jednak pełną swobodę dla klienta.

Szczególnym rodzajem depozytów, których oprocentowanie również może być zmienne, są lokaty strukturyzowane. Jest to już produkt inwestycyjny, z którym wiąże się o wiele większe ryzyko. Taki depozyt podzielony jest na dwie części, z której każda inwestowana jest w inny sposób. Pierwsza, większa część przeznaczana jest na bezpieczne instrumenty, którymi mogą być np. lokaty, bony czy obligacje skarbowe. Pozostałe środki inwestowane są na bardziej agresywne formy – dokładnie ustala je bank. Mogą wśród nich znaleźć się akcje, indeksy giełdowe, kursy walut, surowców czy metali szlachetnych.

Lokaty strukturyzowane często nie są klasyfikowane do grona depozytów oszczędnościowych, a raczej traktowane są jako instrumenty inwestycyjne. Są one przeznaczone dla obserwatorów poszczególnych rynków, którzy potrafią wyciągać wnioski z danych. To dobra forma dywersyfikacji inwestycji, jednak powinny się nią interesować wyłącznie osoby świadome ryzyka, z którym może się ona wiązać.

Ostatni typ depozytów bankowych, o których musimy wspomnieć, to lokaty odnawialne. Warto jeszcze przed podpisaniem umowy zwrócić uwagę, czy produkt, którym się interesujemy, nie należy właśnie do tego grona. Często jest to bowiem haczyk, na który instytucje łapią nieświadomych klientów. Jak sugeruje nazwa, lokaty odnawialne po zakończeniu terminu zapisanego w umowie, odnawia się – czyli zakładany jest nowy depozyt. Wówczas wkład własny stanowi początkowa kwota wpłaty oraz należne po regulaminowym czasie odsetki. Brzmi to wygodnie, ponieważ klient nie musi zaprzątać sobie głowy wyszukiwaniem kolejnego produktu, a jego oszczędności, jeśli ich akurat nie potrzebuje, mogą dalej procentować. W czym więc problem? Lokaty odnawialne oferują bardzo niski zysk i o wiele gorsze warunki niż założony na początku depozyt. A ponieważ większość lokat wiąże się z utratą odsetek w przypadku zerwania, to często klient jest niejako skazany na depozyt o bardzo niskim oprocentowaniu, choć mógłby w tym czasie korzystać z innej, o wiele korzystniejszej oferty. Jeśli więc produkt, na który się zdecydowałeś, jest lokatą odnawialną i nie chcesz godzić się na marne zyski, pamiętaj o złożeniu w banku dyspozycji wycofania wkładu i odsetek niedługo przed końcem obowiązywania umowy.